4 belangrijke tips om na scheiding een testament op te laten stellen of aan te passen

Waar moet je op letten en hoe pak je dat aan?

Mark en Jeanine zijn 18 jaar getrouwd en hebben twee pubers van 16 en 17. Ze hebben de laatste jaren veel meegemaakt en hun communicatie is steeds slechter geworden. Na veel wikken en wegen laat Jeanine aan Mark weten dat ze het niet langer ziet zitten en dat ze wil scheiden. Mark reageert erg boos. Hij voelde zelf ook wel dat het niet echt lekker liep tussen hen, maar Jeanine maakt gewoon even de keuze dat ze alleen verder wil gaan. Staat ze er eigenlijk wel bij stil hoe dit voor hem en de kinderen is? Natuurlijk blijven ze samen ouders van hun kinderen en daarover praten zal echt nooit een probleem worden, maar voor de rest wil hij  liever geen contact met Jeanine. Er zit niets anders op, ze schakelen beiden een advocaat in, maar spreken af om alles in overleg te regelen en zo de scheiding vorm te gaan geven. Wat moet er veel geregeld worden zeg!

Allemaal dingen waar Mark niet eerder bij stilgestaan had; het huis en de bankrekeningen, ja dat wist hij ook wel, maar ook zijn pensioen? En de polissen? En de erfenis die hij van zijn ouders ontvangen heeft? Dat meen je toch niet! Na een aantal sessies lijkt het erop dat ze afspraken hebben kunnen maken, waar ze beiden verder mee kunnen en wordt er een convenant ingediend bij de rechter. Voordat de echtscheiding definitief is, stuurt zijn advocaat hem nog een e-mail: “Mark, heb jij eigenlijk een testament opgesteld? Want in dat geval kan het wel raadzaam zijn om na te gaan wat erin staat en wat er zou gebeuren als jij zou komen te overlijden.” Mark stopt even met lezen. Hij heeft inderdaad jaren geleden een testament laten opstellen, maar moet hij daar nou ook nog geld en tijd in steken om dat aan te laten passen? Hij is er wel een beetje klaar mee. Hij wil rust en deze vervelende periode afsluiten. Als hij de e-mail van zijn advocaat verder leest wordt het hem echter duidelijk dat als hij overlijdt zijn echtgenoot nog steeds een deel van zijn erfenis krijgt en dat is nou juist wat hij niet wil! Wat moet hij nu?

Tegenwoordig laten steeds meer mensen een testament opstellen. Een goede ontwikkeling en belastingtechnisch kan dit ook bijzonder aantrekkelijk zijn, maar toch zijn er ook zat mensen die zo iets hebben van: “Daar wil ik me helemaal niet mee bezig houden!” Dat beslissen en regelen m’n kinderen tegen die tijd allemaal wel.” Maar wist je dat, in het geval je geen testament hebt gemaakt, of geen speciale bepaling in het testament hebt opgenomen, een ex-partner na jouw overlijden en vervolgens het (onverhoopte) overlijden van een van je kinderen, ook een deel van jouw vermogen erft? Het kan echter ook anders!

We geven je hieronder 4 tips om aan te denken bij het laten opstellen of aanpassen van een testament.

1. Een tweetrapsmaking; optie om ex-partner volledig uit te sluiten.

Als je kind jouw erfenis ontvangt, maar zelf vervolgens ook komt te overlijden, dan worden zijn/haar naaste familieleden de erfgenamen (mits er geen andere bepalingen in een testament staan opgenomen). In dat geval zou jouw ex-partner indirect weer een deel van jouw vermogen erven. Als je dit niet wilt, dan kun je in een testament een zogenaamde ‘tweetrapsmaking’ laten opnemen. De erfenis gaat dan in eerste instantie rechtstreeks naar je kinderen. Wanneer vervolgens één van de kinderen komt te overlijden, gaat jouw erfenis alleen naar je andere kinderen toe, niet naar andere familieleden. Het is ook aan te raden om deze constructie op te laten nemen als je graag waardevolle spullen met emotionele waarde in de familie wilt houden.

2. Erfgenamen

Als je geen testament hebt, dan geldt het wettelijke erfrecht gewoon. Er bestaan 4 groepen bloedverwanten. Als er geen erfgenamen in groep 1 zijn, dan komen we aan bij groep 2, zijn er geen erfgenamen in groep 1 en 2 dan komen we aan in groep 3 etc. De groepen zijn als volgt:

Groep 1: echtgenoot of geregistreerd partner en eigen kinderen
De echtgenoot of geregistreerd partner (niet van tafel en bed gescheiden) en de kinderen erven ieder een even groot deel van de erfenis. Kleinkinderen erven als hun vader of moeder al is overleden. De kleinkinderen komen dan in de plaats van hun overleden ouder. Dit heet plaatsvervulling.

Groep 2: ouders, broers, zussen
Zijn er geen erfgenamen in groep 1? Dan erven de ouders, broers en zussen ieder een even groot deel. Ouders krijgen elk minimaal een kwart. De (klein)kinderen van de broers en zussen erven door plaatsvervulling als hun vader of moeder al is overleden. Halfbroers en -zussen erven de helft van wat broers en zussen erven.

Groep 3: grootouders
Als er geen erfgenamen meer zijn in de groepen 1 en 2, dan erven de grootouders. Elke grootouder krijgt een even groot deel. Ook hier kunnen (klein)kinderen in plaats van de grootouders erven als de grootouders zijn overleden.

Groep 4: overgrootouders
Als erfgenamen uit de groepen 1, 2 en 3 ontbreken, erven de overgrootouders. Elke persoon krijgt een even groot deel. Ook hier is plaatsvervulling door (klein)kinderen van de overgrootouders mogelijk. De erfopvolging gaat niet verder dan groep 4. Als in groep 4 geen erfgenamen meer in leven zijn, krijgt de staat de erfenis.

Een echtgenoot blijft wettelijk erfgenaam van de andere echtgenoot totdat de echtscheidingsbeschikking van de rechter is ingeschreven in de registers van de burgerlijke stand. Dit betekent dat jouw aanstaande ex-partner tijdens een echtscheidingsprocedure alsnog van je kan erven. Soms is er in een testament wel een zogenaamde ontsnappingsclausule opgenomen, waarin wordt bepaald dat er na een scheiding niet meer kan worden geërfd. Het is in ieder geval belangrijk om een notaris of jurist om advies te vragen. Wellicht dat er dingen veranderd moeten worden je aanstaande ex-partner als erfgenaam in je testament staat en je dat niet langer wilt.

Ook als er geen testament is opgemaakt, is het in sommige gevallen verstandig om juist in de echtscheidingsfase een testament op te laten stellen, zodat het wettelijk erfrecht niet langer geldt en je kinderen de enige erfgenamen zijn.

3. Nieuwe partner

Stel dat je naar verloop van tijd een nieuwe liefde ontmoet, waarmee je in het huwelijksbootje treedt. Als je geen testament hebt, en je komt te overlijden, erft deze nieuwe partner een even groot deel als je kinderen. En als je nieuwe partner vervolgens komt te overlijden komt er een deel van jouw vermogen bij zijn/haar familie terecht. Als je juist wel een testament hebt laten opstellen na je scheiding, maar je kinderen staan daar als enige erfgenamen genoemd, kan dit ook een ongewenste situatie opleveren. Het is dan ook bijzonder verstandig om een testament op te laten stellen of het reeds bestaande testament aan te laten passen.

Het is tevens aan te raden om, als je met een nieuwe partner gaat trouwen, contact op te nemen met gespecialiseerde mediator om samen een aantal dingen af te stemmen. De mediator begint bij de basis en stelt met jullie samen vast welke wensen, zorgen of angsten er een rol spelen. Dat kan best lastig en confronterend zijn, zeker als je niet voor de eerste keer trouwt. Net zo belangrijk is het om ook te bespreken hoe je wilt omgaan met elkaar en eventuele bestaande en toekomstige kinderen, hoe je de verdeling van zorgtaken en inkomsten ziet en hoe je tijd en ruimte voor uzelf en elkaar maakt. Investeer dus in preventieve mediation om bepaalde discussies en ongewenste situatie te voorkomen! Wil je hier meer over weten? Neem dan contact met ons op! Wij werken ook samen met een gespecialiseerde notaris die een en ander eventueel kan vastleggen in huwelijkse voorwaarden en/of een testament.

4. Voogdij over de kinderen

Wanneer beide ouders er niet meer zijn, staan de kinderen er alleen voor. Een voogd is nodig wanneer de kinderen nog minderjarig zijn. Als de voogdij nergens is vastgelegd, zal de rechter een voogd zoeken die de minderjarige kinderen in huis wil nemen en opvoeden.

Zelf kun je de voogdij ook laten vastleggen voor het geval beiden ouders komen te overlijden. Dit kan bij een notaris, maar sinds 2014 kunnen ouders ook zelf zonder testament iemand als voogd aanwijzen. Dit kan kosteloos door registratie in het Gezagsregister. Je kunt hiervoor het webformulier voor aantekening gezag na overlijden invullen op de website rechtspraak.nl.

Wanneer je komt te overlijden, vallen de kinderen in eerste instantie onder het gezag van de andere ouder, als deze samen met jou het gezamenlijk gezag heeft. Andersom geldt dat ook. Heb je echter als ouder alleen het gezag en kom je te overlijden, dan bepaalt de rechter wie het gezag of de voogdij krijgt. Ook wanneer je in jouw testament een voogd hebt benoemd of dit in het Gezagsregister hebt laten registreren, kan de andere ouder zonder gezag alsnog een verzoek indienen om het gezag te krijgen. De rechter mag alleen een ander dan deze ouder benoemen als dit beter is voor het kind.

Er komt dus nogal wat bij kijken! En er zijn nog zo veel meer dingen die in een testament opgenomen kunnen worden, zoals uitsluitingsclausules, besparing op erfbelasting, het benoemen van een executeur, etc.. Het is dan ook zeker aan te raden om een testament op te laten stellen en eens in de zoveel tijd langs een notaris te gaan om dit te laten checken of dit nog voldoet. Heb jij hier al over nagedacht?