Wat kan er verbeterd worden aan de bestaande scheidingsprocedure?

Inleiding
Recentelijk is een rapport van de Kinderombudsman uitgekomen. Dat rapport is opgesteld naar aanleiding van onderzoek onder verschillende deskundigen, professionals, rechters, vele instanties, betrokkenen, advocaten en een paar honderd kinderen en jongeren. De vraag was: hoe krijgen wij het scheidingssysteem en met name de rol van de advocatuur daarin kindvriendelijk? Nu geef ik de aanbevelingen van de Kinderombudsman aan. Hierna zal ik in volgende blogs iedere keer één aanbeveling uitwerken en mijn visie geven op hoe de advocatuur zich zou kunnen aanpassen, zodat deze inderdaad kindvriendelijk kan gaan werken.

 

Aanbeveling 1:
Alleen gespecialiseerde advocaten
De aanbeveling is aan de overheid, de orde van advocaten en de rechtbanken om te bevorderen dat alleen gespecialiseerde advocaten die kindvriendelijk werken familiezaken waar kinderen bij betrokken zijn, dienen te behandelen.
De aanbeveling aan de overheid en de Raad voor Rechtsbijstand is alleen advocaten te financieren met een kindvriendelijke werkwijze. Draagvlak hiervoor dient gecreëerd te worden door overleggen te organiseren met een multidisciplinaire groep.

 

Aanbeveling 2:
De gedragsregels
Advocaten hebben gedragsregels waar zij zich aan dienen te houden. Deze gedragsregels zijn opgesteld door de orde van advocaten en houden momenteel geen rekening met de specifieke omstandigheden van een familiezaak en de belangen van kinderen daarbij. In de gedragsregels staat dat de advocaat met name de belangen van zijn cliënt dient te behartigen. Deze belangen kunnen strijdig zijn met de belangen van het kind. Het is van groot belang dat de orde van advocaten de gedragsregels op dit punt aanpast.
De aanbeveling is dat de gedragsregels zodanig worden aangepast dat de advocaat in het belang van het kind dient te handelen. Hier dient ook aandacht voor te komen in de opleiding en de beëdiging.
Ook is de aanbeveling dat externe deskundigen, zoals gedragswetenschappers, en de kinderen zelf de gedragsregels toetsten en dat ook voor kinderen duidelijk is hoe meldingen of klachten kunnen worden ingediend.

 

Aanbeveling 3:
De gezinsadvocaat
Kinderen en jongeren geven aan dat zij één advocaat voor het hele gezin zouden willen: een gezinsadvocaat. Deze zou dan alle gezinsleden vertegenwoordigen en niet alleen de belangen van één van de ouders. De kinderombudsman vindt deze aanbeveling één van de meest waardevolle uit het hele onderzoek. Aanbeveling aan de overheid, de orde van advocaten en de rechtbank is, om de haalbaarheid van deze werkwijze te onderzoeken. Dus een gezinsadvocaat, juist ook in gevallen waar ouders forse conflicten met elkaar hebben. Dit onderzoek zou kunnen plaatsvinden via een pilot waarbij de gezinsadvocaat een regiefunctie heeft. Deze gezinsadvocaat kan samenwerken met gedragsdeskundigen, heeft zelf een gedragskundige opleiding/training gehad en stelt de belangen van het kind centraal. Deze gezinsadvocaat kan ook snel toegang tot de rechter hebben voor kwesties die een uitspraak van de rechter nodig hebben.

 

Aanbeveling 4:
Voorlichting aan de ouders
De hoofdverantwoordelijkheid voor een vechtscheiding ligt vooral bij de ouders zelf, die hun strijd niet kunnen of willen staken. Goede voorlichting aan ouders over het belang van een gespecialiseerde advocaat kan een belangrijke bijdrage leveren aan het voorkomen van vechtscheidingen.
Aanbeveling aan de overheid is om een landelijke campagne te starten om ouders voor te lichten over hun eigen rol en het belang voor kiezen van een gespecialiseerde advocaat met een kindvriendelijke werkwijze.
Aanbeveling aan de advocaten: geef standaard psycho-educatie aan de ouders over hoe vechtscheiding voorkomen kan worden. Geef ouders tools in handen om op een kindveilige manier te scheiden. Er dient ook een bijscholing op het thema kindvriendelijk scheiden voor advocaten te komen. De advocatuur zou speciale modules van e-learning voor zowel ouders als kinderen op het gebied van scheiding kunnen ontwikkelen. Inloopavonden op dit vlak wordt ook aanbevolen.

 

Aanbeveling 5:
Participatie en informatie
De advocaat met een kindvriendelijke werkwijze zou naar het kind moeten luisteren op een leeftijdsadequate wijze, zonder het kind te betrekken in een procedure. Momenteel blijkt dat het merendeel van de kinderen niet het gevoel had dat de advocaat tijdens de scheiding genoeg aan zijn wensen en belangen had gedacht. Als ouders hier niet voor openstaan zou de advocaat kunnen motiveren dat een hulpverlener of kindercoach naar het kind kan luisteren of aan de rechter verzoeken een bijzondere curator te benoemen. Het blijkt dat de helft van de kinderen tijdens de scheiding niet geïnformeerd is over zijn rechten. Hier is een belangrijk verbeterpunt.
Aanbeveling aan de advocatuur is dat het kind geïnformeerd wordt over zijn rechten tijdens de scheiding. Onderzoek zijn wensen en stimuleer het kind te zeggen wat het echt wil. Hou rekening met de wensen en belangen van het kind.

 

Aanbeveling 6:
Invloed van het scheidingsproces
In de visie van de kinderombudsman is het belangrijk dat ouders zo veel mogelijk in onderling overleg overeenstemming bereiken en dat de gang naar de rechter zo veel mogelijk wordt voorkomen. Prikkels om op tegenspraak te procederen dienen zo veel mogelijk te worden weg genomen. Niet het voeren van meer procedures moet lonen, maar het bereiken van overeenstemming, zowel voor ouders als voor de advocaat. De aanbeveling aan de advocatuur, de Raad voor Rechtsbijstand, de rechtspraak en het ministerie van veiligheid en justitie is om in overleg te treden en een omslag in het proces te organiseren. In dit kader zijn nog meer specifieke aanbevelingen aan de rechtspraak en de overheid gegeven om dit verder uit te werken.

 

De conclusie is dat op verschillende gebieden gezocht moet worden naar het terugdringen van vechtscheidingen. Het is een maatschappelijk probleem waar voor vele partijen de verantwoordelijk dragen. Een panklare oplossing is er niet, maar als vanuit verschillende disciplines en sectoren gewerkt wordt aan het centraal stellen van de belangen van kinderen, kan de situatie van kinderen in scheidingssituaties (en daarna) nog sterk verbeterd worden!